ZER IKUSI
Evaristo de Churruca – Ibilbidea Getxoko kaitik
Getxoko Liburutegiek utzitako argazkia.
Abrari begiratzen badiogu Bizkaia zubitik, zaila gerta dakiguke paisaia itsasontzirik eta Getxoko kostako eraikinik gabe irudikatzea. XIX. mendea hasi eta denbora luzez, zubia eta kaia izan ziren inguruko eraikuntza urrietako bi.
Itsasadarraren sarreran hondarra eta sedimentuak metatzen ziren, itsasoko trafikoa oztopatzen eta gelditzen zutenak (oztopo horri Portugaleteko barra esaten zioten).
Itsasadarra bideratzeko arazoa 1880tik aurrera konpondu zen, Evaristo Txurrukak zuzendutako lanei esker Portugaleteko Burdinazko Kaia (1887), Abrako Kanpoko Portua (1904an amaitu ziren obrak), Arriluzeko kontrakaia (1903) eta bere izena duen kaia zatia osatu baitziren.
Azken horretan barrena dabil ibilbidea, baina lehenik eta behin, Euskadiko Aro Industrialaren monumentu garrantzitsuenetako batetik hasiko gara, Bizkaia zubitik!
EVARISTO DE CHURRUCA (1841-1917)
Evaristo Txurruka Brunet, Mutrikuko (Gipuzkoa) lehen kondea Izan jaio zen (Nafarroa), eta bizitzaren zati handi bat Bilbon eman zuen. Familia saga epiko bateko kide zen: zenbait senideren artean, bere osaba zaharra, Cosme Damián Txurruka Trafalgarreko batailako heroi bat izan zen.
Beste zentzu batean, Evaristok ere historia egin zuen. Ingeniari moduan ibilbide handia izan zuen, eta hainbat lekutan egon zen, 1877an Bilboko Portuko Obren Batzordeko zuzendari izendatu zuten arte. Abrako Kanpoko Portua (1904) da bere maisulana.
Txurruka “Bilboko semeorde” izendatu zuten, eta Astileroen kaia zaharrak (Guggenheim Bilbao museotik hasten denak) bere izena darama. Getxon, kaiaz gain, monumentu bat du, bere ohorez egindakoa, itsasoaren aurka borrokatu zen norbaiten alegoria irudikatzen duena.
1. Bizkaia zubia (1893)
Alberto de Palacio y Elissague arkitektoak diseinatu zuen, Ferdinand Arnodin teknikariarekin batera, eta anezka ibilgailua duen lehen zubi zintzilikaria da. Zubi Zintzilikaria ere esaten zaio, eta 1893an inauguratu zenetik pertsonak eta ibilgailuak mugitzen dira haren anezkan, Portugaleteren eta Getxoren artean. Berezitasun horien ondorioz, 2006ko uztailaren 13an Unescok Gizateriaren Ondare izendatu zuen.
2. Alejandro Zubizarreta etxebizitza eraikina (1948)
Manuel Mª. Smith Ibarra arkitektoak egindako azken lanetako bat da. Deapiek ibilbide bat du Smithen inguruan. Eraikuntza ikusgarri horrek korronte historizistei jarraitzen die, baina mendiko arkitektura erregionalistaren zantzuak ditu. Albok etxearekin batera, Getxoko Udalak bi eraikin horiek hartu zituen Bizkaia zubiaren plaza guztiaren eredu estilistikorako.
3. Carlos Prado Etxebizitza eraikina (1934, 1937)
Manuel Mª. Smithek diseinatu zuen hori ere, eta oinarri estilistiko horiek dituenetatik bere obra interesgarriena da. Bizkaian garai hartako arkitekturan egindako eraikin interesgarri eta nabarmenenetako bat da, Espainiako estilo arrazionalistakoa, linea horizontal nabarmeneko altxatuak dituena.
4. Etxebizitza eraikina (1941)
Rafael Garamendik, bere arkitektoak, proiektua arkitektura arrazionalistaren irizpideen arabera egin zuen. Nolanahi ere, kasu honetan ikus dezakegu zenbait xehetasun apaingarri dituela, luxuzko eraikin baten irudia lortzeko.
5. Zubizarreta etxea (1948)
Zubizarreta etxea da, Manuel Mª: Smithek Alejandro Zubizarretarentzat, Naviera Vascongada ontziolako kudeatzaile eta aholkulariarentzat egindakoa. Arkitektoa saiatu zen etxeak eta bere jabeak itsasoarekin zuten harremana nabarmentzen, kaien arteko angelua azpimarratuz balaustrada, pinakulua eta katalejua jartzeko plataforma duen dorre batekin, itsasontzi eraikinaren ideia gogora dakarrenarekin.
6. Evaristo Txurrukaren monumentua (1939)
Lorategidun itxitura bat da, art déco estiloko obelisko bat duena, Ignacio Mª. Smith arkitektoak diseinatutakoa. Eskultura Miguel García Salazarrena da. Brontzezko figura eseria Evaristo Txurruka da. Osorik, itsaso zakarraren aurka borrokatu zuen norbaiten alegoria da.
7. Evaristo Txurrukaren kai muturra (1887)
Evaristo Txurrukaren kai muturra (1887) Mojijonera izena ere jasotzen du, itsasoek kolpatutako haitzetan bizi diren milaka moluskoengatik .
Beste aldeko ertzean ikusten den egitura Portugaleteko Burdinazko Kaia da (1880-1887), hori ere Evaristo Txurrukarena. Hura eraiki ondoren, amaitu egin ziren itsasadarrera sartzeko arazoak, Portugaleteko hondarrezko barra beldurgarria saihestu baitzitekeen.
8. Areetako hondartza eta kaia
XIX. mendearen bigarren erdian inguruko erakarpen turistiko nagusietako bat izan zen, ia kilometro eta erdi baitzuen luzeran. Bertan bainatzen ziren udako bisitariak. Portua modernizatzean amaitu zen hori, mareak aldatu baitziren, eta Areetako hondartza ia osorik desagertu baitzen. Horrez gain, kai hori kosta babesteko premiazko irtenbide bat izan zen.
9. Eskoletako plaza (1903)
Plazari izena ematen dioten eskola publikoak 1899-1903 arten eraiki ziren. Ipotxen plaza ere esaten diote, iturri zahar baten inguruan zeuden irudiengatik. Erabilera publikoa zuelako du balio handia: hainbat belaunalditako haurrak jolastu dira plazan (gaur egun ere bai, zabu batzuei esker), eta arkupeetan babestu dira euri egun luzeetan.
Ibilbideko mugarriren batek oroitzapen batera lekualdatu zaitu?
Agian arkitektura bat izan da, paisaia bat, edo zure interesa eragin duen irudi bat…
Konpartitu ezazu zure #Getxodeapie esperientzia sare sozialetan.
Deskargatu:
Gehiago jakin nahi duzu?:
Gogorarazten dizugu badituzula beste 13 ibilbide udalerrian; hurbilen daudenak hauek dira:
