ZER IKUSI
Amalurra – Galeatik ibilbidea
Getxoko Liburutegiak utzitako argazkia.
Deapie proiektuan Amalurra egotea lurrari egindako omenaldia da, ama guztien ama baita, bizitza iturri boteretsua. Badakigu errespetua zor diogula, eta horregatik, babestutako espazioak bere horretan utzi beharko ditugu. Argazkiak atera, marraztu, gogoratu... fauna, flora eta fosilak, baina ez eraman ezer etxera. Etortzen zaren hurrengo aldian ziur pozik egongo zarela dena gogoratzen zenuen moduan aurkitzeagatik.
Ibilbidean zehar etengabe entzungo duzu “Galea” hitza. Horixe da itsaslabarraren izena, lurmuturrarena (Punta Galea), surf txapelketarena (Punta Galea Challenge) eta hemen hasten den eta Neguriko Golf-eko Errege Sozietatera arte iristen den eremu lauarena. Lursail horiek XIX. mendera arte komunitatearen lurrak ziren, eta bertan ibiltzen ziren Andra Mariko abereak larrean.
Jakin nahi duzu zergatik sortu zen Aixerrota, paseatu nahi duzu Bizkaiko sinklinaleko ardatzetik, deskubritu nahi duzu 'urrezko iltzea' eta ezagutu nahi duzu euskal kostaldeko hondartza onenetako baten eraketa? Orduan, goazen Galeara!
AMALURRA, 4,530 Ma
Kondairen arabera, Amalurra jainkosa nagusia da, inguru naturala sortu zuena. Amalurrak ematen dio magia eguzkiloreari Nekazal inguruan baserrietako ateetan eguzkiloreak jartzen dira sorginak eta izpiritu gaiztoak uxatzeko. Eguzkiloreen sorginkeriak gaizkileak entretenitzen ditu beren ileak kontatzeko zeregina aginduz, eta eguna iristen denean gaiztakeria egin gabe hantxe egoten dira oraindik ere... Horrela babesten ditu Amalurrak etxeak gauetan.
Esaten dutenez haitzuloetan eta mendi tontorretan daude lurraren barnera sartzeko ateak eta Amalurrak gordetzen dituen altxorretara iristekoak... Ibilbideko paisaia ikusgarria denez litekeena da sarrera horietako bat hemen kokatuta egotea.
1. Galea.
Orain dela milioika urte, Galeako pasealekua eta itsasoa altuera berdinean zeuden, imajinatzen duzu? Itsasoaren maila jaisten joan zen, glaziarretan metatutako ur-bolumenari eragin zion klima aldaketaren ondorioz.
2. Aixerrota (1726).
Aixerrota Getxoko monumentu nagusia da. XVIII. mende hasieran eraiki zen, lehorte handi baten ondorioz. 60ko hamarkadan martxan egon zen, eta irin fina ehotzen zen bertan taloentzat (arto irinarekin egindako opila), baita irin normala ganaduarentzat ere. Gaur egun, arte galeria eta ostalaritza establezimendu bat daude bertan.
3. Arroka basaltikoa, "geologia kalean".
Harriz egindako monumentu honek paseoa ibilbide geologiko garrantzitsua dela adierazten digu. Monumentuak lurraldeen arteko harremana islatzen du ezaugarri geologiko komunen bidez eta lur planetan bizi garen espezie guztien arteko elkar mendekotasunaren bidez.
4. Basoak, floraren eta faunaren bizilekuak.
Paseoan tamarindo lerroak daude, itsasoaren ondoan egoten den espeziea, itsasaldeko haize zakarrari aurre egiteko gai baitira. Tamarindo horietan eta eskuineko pinudian babesten dira martinak, pottorroak eta itsasoko beste hegazti batzuk.
5. Galeako gotorlekua (1740).
Printzearen Gaztelua izenez ere ezagutzen da eta Jaime Sycre ingeniariak diseinatu zuen kostaldea babesteko ingelesen mehatxua zela-eta. Historikoki itsasoa ikusteko leku estrategikoan kokatuta egon izan da: Erdi Aroan suak pizten ziren nabigatzaileei laguntzeko... eta XIX. mendean ingurua leku paregabea da Punta Galea Challenge Surf txapelketa ikusteko.
6. Galeako itsasargia (1933).
1933tik itsasargi hau Bilboko Portu Agintaritzarena (Bilbao Port) da, eta bere erabilera mantendu egiten da. Linterna hegazkinentzat eta itsasontzientzat egina dago (kristalezko kupula duenez distirak hegazkinetatik ere ikusten dira) eta 27 miliako distantzia barne hartzen du (43 km gutxi gorabehera).
7.Bizkaiko sinklinala, Punta Galea-Oiz.
Eusko-Kantauriar Arroko egitura handiak markatzen dituzten elementu tektoniko nagusienetan paseatzen gaude, hain zuzen ere Punta Galea-Oiz sinklinalean. Egitura geologiko honek milorri itxura du eta bere ardatz zentralean estratu berrienak daude, pasealekuarekin bat egiten dutenak.
8. Tunelboka hondartza.
Tunelboka Bilboko ur beltzak itsasoratzeko lekua izan zen urte askoan zehar. Hondartza honen eraketan nagusi dira teknofosilak: beirak, adreiluak, eta abar. Gainera, 50eko hamarkadan harrobia izan zen (harriak eta hondarra) etxebizitzak eraikitzeko.
9. Paleolaugunea.
Gainazal lau bateko haitzetan olatuek sortutako higadura “laugunea” deitzen da. Barrikan-Galean sortutako paleolauguneak bat egiten du Kuaternarioan sortutako eta itsasoko mailatik gora altxatutako gainazal lau batekin. Itsaslabarrean ikusi daiteke marea behean dagoenean.
10. Fosilen aztarnategia.
Sinklinalaren ardatzean kalkarenitak, margak eta fosilak ikusi daitezke. Aztarnategian dauden elementuak moluskuak dirudite, baina planktona dira! Zelulabakarreko organismoak dira, maskorra espiral formakoa dute eta hainbat tamainako dilisten itxura dute. Gogoratu ezin dituzula hartu, babestutako eremuan baitzaude.
11. Gorrondatxe-Azkorri hondartza.
Hondartza hau gogortua dago, hein handi batean jada existitzen ez diren Bizkaiko Labe Garaiko galdaketa hondarren isurietatik sortua. Ingurumena kontuan hartuz hondartza hau bi faktore hauengatik da berezia: dunen ekosistema eta apo lasterkaria. Gainera urrezko iltzea du, nazioarteko aintzatespena duen adierazle geologikoa.
Ibilbideko mugarriren batek oroitzapen batera lekualdatu zaitu?
Agian arkitektura bat izan da, paisaia bat, edo zure interesa eragin duen irudi bat…
Konpartitu ezazu zure #Getxodeapie esperientzia sare sozialetan.
Deskargatu:
Gehiago jakin nahi duzu?:
Gogorarazten dizugu badituzula beste 13 ibilbide udalerrian; hurbilen daudenak hauek dira:
