ZER IKUSI
Miren Larrea – Getxoko Portu Zaharretik San Nikolas plazarainoko ibilbidea
Getxoko Liburutegiek utzitako argazkia.
Benetakoa. Liluragarria. Alaia. Hiru adjektibo hauek Portu Zaharraren arima jasotzen dute. Bisitatzen dutenek beti onartzen dute portu-giroko esparru polit honek kale aldapatsuetan sartzen diren guztiak maitemintzen dituela.
Ibilbideak Portu Zaharreko jendeak beti itsasoarekin izan duen harremana gogorazten digu, arrantza-portu moduan izan duen jarduera eta nola pertsonek komunitatea egiten duten eta denbora gorabehera udalerrian tradizio handikoa den txoko honen nortasuna mantentzeko borrokatu direla.
Miren Larreak bere haurtzaroa gogoratzen zuenean poztasunez egiten zuen. Urte haietan kale hauek umez beterik egoten ziren. Gaur toki horiek Mirenen ikuspegi abegitsuarekin zeharkatuko ditugu. Portu Zaharra ezagutzeko paseoa, bertako etxe eta loreen artekoa... San Nikolas plazaraino, arrantzaleen herri txiki honen zabalkuntza den eta izen bera duen elizaren ondoan dagoena
Jakin ezazu ibilbidearen ondoan dauden terrazetan esertzea benetako gozamena dela; eta magurio, pintxo edo raba batzuk eskatzen baditugu? Eta kalimotxo bat...?
MIREN LARREA (1922-2014)
Santurtzin jaio zen arren Miren Larrea Aguirreren bihotza beti izan zen Portu Zaharrekoa, bertan bizi eta hil zelako. Zierbenarra zen José Larrea del Hoyoren eta arraina Erandion saltzen zuen Portu Zaharreko Josefa Aguirre Echevarríaren alaba zen.
Miren zortzi seme-alaben arteko zazpigarrena izan zen eta horiekin guztiekin batera hiru urte egin zituen erbestean Donibane Garazin (Iparraldean). Urte batzuk beranduago neskame egon zen Zugatzarte erorbideko etxe baten, 1951. urtean Bernardo Aguiriano Gurruchagarekin, hau ere Portu Zaharrekoa, ezkondu arte.
Arlo asko jorratu zituen emakumea izan zen, irribarre kutsakorrekoa, bere auzokideen bizitza hobetzeko lan egin zuena, betiere Getxoko txoko txiki honen adierazgarriak diren izaera lagunkoia eta ospakizunekoa iraunkortuz.
Bere olerki eta argazkien bidez ibilbide honen protagonistak Getxoko tokiak islatu ditu eta, bereziki, Portu Zaharreko jendea.
2013an “Miren Larrea, Alma del Puerto" bere liburua argitaratu zen. Argazkilari autodidakta moduan sari asko irabazi zituen. Hori ez ezik, urte askotan zehar bere auzoko bizitza eta jendeak erretratatu zituen eta Portu Zaharraren iturri dokumental aparta eratu zuen.
1. Portu Zaharra.
Portu mailan ez da inoiz handia izan eta XVIII. mendean arrantzarako 10 itsasontzi baino ez zituen.
2. Asuarka Plaza.
Portu Zaharreko hondartza eta Erriberamune artean dagoen plaza.
Toki horretan antzina koba txiki bat zegoen, Gerra Zibilean babesleku moduan eta Portu Zaharreko emakumeen biltzeko gune moduan erabili zena, iturri bat ere bazegoelako eta garbitegia ere bazelako.
3. Erriberamune.
Tala honetatik itsasoaren egoera eta Bilbora abiatzen den itsasoko trafikoa kontrolatzen ziren.
Gaur egun toki horretan bi eskultura daude: Arrantzalea eta Sardina-saltzailea, hurrenez hurren Luis Iñiguez eta José Luis Butrónen obrak direnak.
4. Etxetxu (XVIII. mendea).
Bilerak egiteko Algortako Arrantzaleen Kofradiak eraiki zuen eraikina.
Hori ez ezik, udaletxea ere izan zen.
5. Portu Zaharreko plaza.
Kale estuz eratutako benetako labirintoa den auzo honek duen esparru ireki bakarra da.
Toki ezin hobea da bizilagunak ipar-ekialdeko haizetatik babesteko tamaina txikiko ate eta leiho hauek ikusteko.
6. Sarrantxena etxea (1796).
Etxe hau jatorriz bere mugakidea zen Etxezarra etxearen soloetan eraiki zen.
Portu Zaharreko biztanleen kopuruak gora egin ahala praktika hori ohiko bihurtu zen.
7. Etxe Alai (1950).
Etxebizitza honen izenarekin hautsi egin zen etxeari jabearen izena jartzeko ohitura.
8. Tatoena etxea (1829).
Gaur egungo etxebizitzak jatorrizko etxearen izena gorde du: Tatoena, ‘Tato izeneko baten etxea’.
9. Farolaren iturria.
Denbora luzean gune hau Portu Zaharrean argia zuen azken tokia zen, «hortik aurrera dena zen iluntasuna», esaten zuten.
Hasieran farol hori oliozkoa eta petroliozkoa zen 1895.ean zerbitzu elektrikoa instalatu zen arte.
10. Bariko San Nikolas antzinako baseliza (1634-1863).
San Nikolas baselizan arrantzaleak biltzen ziren (Etxetxua eraiki arte), kultu erlijioso iraunkorra ez zelako 1785era arte gertatu.
Mirenek bere auzokideen bizi-kalitatea hobetzeko zuen arduretako bat emakumeei biltzeko eta euren jarduerak egin ahal izateko toki bat aurkitzea izan zen, eta hemen aurkitu zuen.
11. San Nikolas kalea
Esan daiteke kale hau Portu Zaharreko nagusia dela; izan ere, Portu Zaharra eta Andra Mari auzoa biltzen zituen errepidea da. Halaber, Portu Zaharra zabaldu zenean noranzko hori hartu zuen..
12. Bariko San Nikolas eliza (1854, 1925, 1970).
Ezinezkoa zen San Nikolas baseliza zabaltzea eta horregatik hazi zen eliza berri honen eraikuntza; arkitektoa Lorenzo Francisco de Muñiz izan zen. Beranduko estilo neoklasikoko eredukoa da eta horrelakoak oso gutxi dira Bizkaian.
13. Muxikebarri (2019).
Getxoko Arte, Kultura eta Kongresuen Zentro berria Luis María Uriarteren obra da. Eraikinak besteak beste hiru auditorio, erabilera askotarako hitzaldi-areto bat eta lau ambigu ditu.
14. San Nikolas plaza.
Mendearen erdialde inguruan auzoko esparru publiko nagusi bihurtu zen. Lehen udaletxea izan zen eraikina udal liburutegia da 1989tik eta hor dago gordeta Miren Larrearen argazkien bilduma.
15. Umeen San Martin Eskola (1879)
Jatorriz neska pobreentzat egin zen ikastetxe hau Rosa Rogelia Cortinaren borondatea izan zen; berak erosi zituen lurrak eta ikastetxea eraiki eta kudeatu zuen.
16. Hirutasunaren eliza (1888, 1929).
Eliza eta komentu trinitario moduan eraiki zen; hasierako diseinua José M.ª Basterra arkitektoarena izan zen eta sute bat gertatu ondoren, Pedro Guimónek jardun zuen. XX. mendearen lehen hereneko Bizkaiko eraikinik berezienetakoa da.
17. Villa Hilario (1926)
Kalitate handiko etxebizitzen eraikina da, ezaugarri neobaskoekin goi-mailako estiloan eraiki zena. Arkitektoa Rafael de Garamendi izan zen.
18. Agirre lehendakariaren plaza .
Eusko Jaurlaritzaren lehen lehendakaria izan zen José Antonio de Agirre y Lekuberen oroimeneko plaza honetan kokatu zen 1854an lehen hilerria eta horregatik gaur oraindik ere "Hilen landa" esaten zaio.
19. San Martin etxea (1830)
XIX. mendearen erdialdeko herrikoi erako eraikuntza; alboan dituen etxebizitzekin batera orduko garaia gogorarazten duen multzoa eratzen du.
20. Menchaca barri etxea (1830, 1942, 2013).
Etxebizitzaren inspirazioa neoklasizismoa da eta Portu Zaharra Algortarantz zabaltzen ari zenean marinelen familia batentzat eraiki zen. Behin baino gehiagotan zaharberrituta dago.
21. Villa Luisa (1902, 2000).
Bitxikeri moduan esan behar da Florencio Constantino Carral tenor bizkaitarraren, bere emaztea izan zen Luisa Arrigorriaga Larrazabal eta seme-alaben familia-etxebizitza izan zela.
22. Etxea (1904, 2018).
Jatorrizko diseinu originala Fidel Iturria arkitektoarena izan zen; alde honetan gutxi gorabehera jatorrizko itxura artatzen duen etxe eklektiko nabarmen apurretakoa da.
Ibilbideko mugarriren batek oroitzapen batera lekualdatu zaitu?
Agian arkitektura bat izan da, paisaia bat, edo zure interesa eragin duen irudi bat…
Konpartitu ezazu zure #Getxodeapie esperientzia sare sozialetan.
Deskargatu:
Gehiago jakin nahi duzu?:
Gogorarazten dizugu badituzula beste 13 ibilbide udalerrian; hurbilen daudenak hauek dira:
